Wat is literatuur nog waard dacht ik toen ik in Utrecht een tafel afgeprijsde boeken zag waarop zo’n zeventig boeken met hun ruggen naar boven tegen elkaar aan geperst stonden. Buiten nog wel. De boeken waren als nieuw maar over datum. Ik hoorde daar eigenlijk niet te zijn. Ik zwierf maar wat rond en keek naar die boeken die met de zachte bladerkant, daar waar het boek zich zal openen voor wie het kennen wil, steunden op de tafel. En ik dacht: Niet op hun buik, niet op hun buik. Gewetenloos waren ze daar gestald. Geen kant konden ze op. Maar hé, dacht ik. Komop!
De zon schemerde door het grijs. Ik was een afspraak nagekomen aan de Oudegracht en na afloop wat besluiteloos blijven rondhangen. Voor ik het wist stond ik voor de boekentafel. De afgeprijsde boekentafel. Mijn ogen vlogen over de ruggen met een snelheid die ik amper bij kon houden. Niet op hun buik, niet op hun buik, ging het door me heen en ik begon ze er één voor één eruit te halen en maakte stapeltjes waar een stuk van de tafel was vrij gekomen. Toen zag ik Het laatste kind van Gilles van der Loo die binnenkort met een derde roman bij Van Oorschot uitkomt. En ik dacht, weten ze dat wel? Weet De Literaire Boekhandel aan de Lijnmarkt wel dat Van der Loo aan een oeuvre schrijft. Weten ze wel hoe goed hij schrijft. Dat je zo’n boek niet moet verkwanselen maar in je winkel moet houden. Je klanten aanraden. En ik vroeg aan de jonge verkoopster: Heb je deze gelezen? en hield Het laatste kind omhoog. ze glimlachte en zij wijs: Je kunt niet alles lezen he. En ik vroeg: Weet de uitgever dit? en wist gelijk dat dit geen wijze vraag was. Dus ik dacht: een uitgever moet weer eens contact zoeken met laten we zeggen, de werkvloer. En weet de boekhandelaar wel wat hij in huis heeft, echt in huis heeft?
De verkoopster ging naar binnen, en ik trok twee exemplaren van God is een Braziliaan van Harrie Lemmens ertussen uit. Dit is toch een boek dat je op voorraad moet hebben wil je je klanten die Portugeestalige literatuur omarmen ter wille zijn. Een boek vol ontmoetingen met schrijvers, politici, taxichauffeurs,…
En hier, een boek van Richard Yates. Yates van Revolutionary Road! Dit is Een geval van ordeverstoring. En begint zo:
‘Voor Janice Wilder betekende eind zomer 1960 het begin van de tegenslag. En het ergste was, zei ze later altijd, het afschuwelijke was, dat het zomaar zonder waarschuwing leek te gebeuren.’
Zoals alles zonder waarschuwing gebeurt. Een winkelhulp krijg opdracht alle boeken van voor, of na (willekeur lijkt mee te spelen) een bepaalde datum uit de schappen te halen om ruimte te maken voor verse oogt. De boekhandelaar als boer die zijn eigen boterberg creëert en zo goed boert dat de waarde van een boek beperkt is.