Recensie door Jeannette John
Het titelverhaal van de debuutbundel van de Surinaamse schrijver John Wladimir Elskamp Holland heeft ook takroesani is al eerder verschenen in de bundel Het merkteken en andere verhalen (1997) en is ook opgenomen in de grote verzameling van Michiel van Kempen, Mama Sranan, 200 jaar Surinaamse verhaalkunst (1999). Zoals de schrijver zelf aangeeft, is zijn verhaal tijdens de literaire wedstrijd van het Surinaamse ochtendblad de Ware Tijd niet in de prijzen gevallen, maar het is al fenomenaal om als jonge korteverhalenschrijver opgenomen te worden in zo’n verzameling Surinaamse literatuur.
John Wladimir Elskamp (1962) heeft eerst pedagogisch onderwijs gevolgd, maar besloot na vele omzwervingen beroepsmilitair te worden. Aan zijn verhalen is te zien dat hij een vrij breed georiënteerde kijk heeft op zijn
omgeving. De achterflap van de bundel geeft aan dat de hoofdfiguren van de diverse verhalen iedere keer een ander personage betreffen. Zo is ‘Gekkenbezoek’ verteld door een ik figuur van creoolse komaf met een
militaire achtergrond. Die gaat op bezoek bij een oude makker, die hem ervan beschuldigt gek te zijn geworden na het lezen van zijn verhalen. In ‘Meriam (oftewel: “John, waarom hou je niet van zoenen?”)’ heet de ik figuur, John, een moksi (iemand van gemengde etnische afkomst, MV), muziekdocent op het IOL en de Volksmuziekschool. Daar is hij terecht gekomen door zijn muzikale halfoom. Hij raakt verliefd op Meriam waarmee hij trouwt en kinderen krijgt. In Einde van de wereld ligt het perspectief bij Roy, een niet-Hindostaan in een vrij liberaal aandoende Hindostaanse setting. In Wat eten jouw honden vandaag? heeft de hoofdpersoon – hier wél de schrijver – een vriendin die ‘dubbelgehandicapt’ is. Zij heeft een Hindostaanse vader en een
moslimmoeder, waardoor zij thuis noch koe noch varken eet.
De schrijver laat zijn kennis van zaken, vooral over religieuze verschillen of geschillen, duidelijk een rol spelen in zijn verhalen. Soms dient deze om de intensiteit van de ervaring beter te begrijpen, zoals in Begrip voor de islam, waar kennis over deze godsdienst maakt dat de mystieke ontmoeting met ‘die tweede mulfi’ (soort voorganger, MV) zijn effect niet mist. De manier waarop Elskamp de puberale avonturen beschrijft van de personages in Door de regen overvallen en Ham to ke tjaila, is dicht bij de belevingswereld van vele jongens, waardoor de verhalen haast echt lijken. In Holland heeft ook takroesani, Afscheid van Claus en Holland heeft nog steeds takroesani belicht hij de relatie van de Surinamer met het oude moederland, het ene moment lovend en respecterend en het andere minachtend en afwijzend.
De schrijver gaat met zijn vrije stijl dwars door alle lagen van de bevolking heen en bestrijkt verschillende leeftijdsgroepen met zijn hoofdfiguren. Zo is in ‘Negerengels praten’ de hoofdfiguur een lichtkleurig jongetje dat
door zijn moeder betrapt wordt op het praten van Sranantongo. Heel bewonderenswaardig is de code-mixing en -switching in de teksten, het afwisselen van woorden of zelfs hele zinnen uit andere talen dan de standaardtaal, hier het Surinaams-Nederlands. Zo heeft Elskamp het met gemak over ‘dede-oso’, ‘djiera’ en ’tjiekna’, ‘my stallion’ en ‘amor omnia vincit’. De stijl die hij hanteert doet heel huiselijk aan. Hij maakt ook gebruik van veel neologismen, soms samenstellingen van een woord uit de ene taal met een woord uit een andere, zoals ’taimeren’ (afwachtende houding aannemen), ‘boiti-bajwa’ (Hindostaan van het platteland) en ‘bakrameisjes’ (meisjes van Nederlandse of andere blanke komaf).
Heel even lijkt het alsof ik Rappa lees, maar dat zal wel zijn invloed zijn die hij als leerkracht op John Wladimir Elskamp heeft gehad tijdens diens middelbare schooltijd. In ieder geval heeft hij een eigen open, vrije stijl,
die door het etaleren van zijn achtergrondkennis diepgang doet toekomen aan zijn soms heel erotisch aandoende verhalen. Persoonlijk vind ik deze schrijfstijl, gepresenteerd in samenwerking met de uitgever Robby Parabirsing, heel aangrijpend en doet die me denken aan de stijl van het ‘academisme’ in de literatuur van de jaren zeventig in Nederland, waarbij de auteur zich midden in het verhaal richt tot de lezer, om iets uit te leggen of om zichzelf te corrigeren. Deze stijl komt het meest voor in de drie eerste verhalen ‘Zuid-Zuid-West en andere
familiezaken’, ‘Marijke’ en ‘Wat eten jouw honden vandaag?’. In het eerstgenoemde verhaal geeft Elskamp een uitgebreide uiteenzetting over zijn familie, waaruit blijkt dat hij een achterneefje is van Lou Lichtveld, pseudoniem van Albert Helman. Hierin benadrukt hij dat hij niet over zichzelf heeft geschreven, noch echt over mensen uit zijn leven. Toch doen veel van zijn verhalen heel autobiografisch aan.
Voor zijn eerste bundel heeft de schrijver een greep gedaan uit de honderden verhalen die hij in zo’n dertig jaar heeft geschreven. Deze bundel ziet er vlot uit door de verzorging van uitgeverij Ralicon en de kleurige omslag van
de hand van Jennifer Shields. Vol verwachting kijk ik uit naar méér van deze entertainende schrijver.
Jeannette John – Doceert Nederlands aan toekomstige leerkrachten op het
Instituut Opleiding Leraren (IOL). Tevens verbonden aan de literaire pagina
van Suriname’s grootste dagblad, de Ware Tijd. Ze voelt zich een geluksvogel
die van haar hobby haar werk gemaakt heeft.
