Met De Asielzoeker lijkt Grunberg voorzichtig een nieuwe weg in te zijn geslagen. Kampten de personages in Blauwe Maandagen, Figuranten en Fantoompijn met een adolescenten- problematiek en was het verhaal ondergeschikt gemaakt aan de anekdote, in De Asielzoeker verkent Grunberg het domein van het “volwassen lijden” en schrijft een heus verhaal. In De Asielzoeker wordt een ex- schrijver geconfronteerd met het overlijden van zijn partner en wegens een opnieuw gepubliceerd verhaal door de media verantwoordelijk gehouden voor een terroristische aanslag. De Asielzoeker is een roman over het subjectieve karakter van verantwoordelijkheid en lijden.
Christian Beck woont samen met zijn partner “de Vogel” in Götingen. Zij werkt op de universiteit en doet onderzoek naar beesten. Zelf werkt hij als vertaler bij een klein vertaalbureau waar hij gebruiksaanwijzingen uit het Engels naar het Duits vertaalt. Christian Beck noemt zichzelf een onschuldzoeker, een verzamelaar van onschuld die zich voedt met de onschuld van anderen. Een zwartkijker die zijn levensbron ziet slinken naargelang hij er zelf meer en meer uit drinkt.
Als op een ochtend “de vogel” verklaart dat ze ziek is en Christian haar naar het ziekenhuis brengt, blijkt al snel dat zij kanker heeft en binnen afzienbare tijd zal komen te overlijden. Om haar laatste maanden een zinvolle invulling te geven, schuift Christian Beck zijn vertaalwerk aan de kant en probeert zo goed en kwaad als het gaat zijn partner in haar laatste levensfase te begeleiden.
Toegegeven, de hierboven genoemde ingrediënten doen eerder denken aan een telefilm uitgezonden door de EO of NCRV, dan aan de slapstickliteratuur van Arnon Grunberg. In De Asielzoeker wordt dan ook niet de gebruikelijke, hartverscheurende aftakeling van een mensenleven beschreven, maar een surreële lijdensweg vol vreemde haken en ogen. Zo heeft de terminale kankerpatiënte twee opvallende laatste wensen. Op de eerste plaats wil “De Vogel” op de valreep nog met een jonge, goeduitziende asielzoeker trouwen en op de tweede plaats zou ze dolgraag geitenkaas willen leren maken.
In deze absurde gegevens herkennen we het universum van Grunberg die, al is het ditmaal minder, de anekdote laat prevaleren boven de verhaallijn. Christian Beck wil zijn partner in alles ter wille zijn en staat toe dat zij met een asielzoeker trouwt en neemt ’s nachts zelf plaats onder de kapstok en haalt iedere dag Thai. Met de komst van de asielzoeker (Grunberg geeft hem geen naam) transformeert het stel in een van elkaar afhankelijke drie-eenheid. Met z’n drieën reizen ze af naar een boerderij in Frankrijk om zich te bekwamen in het vervaardigen van geitenkaas. Deze opofferingsgezindheid van Christan Beck naar zijn vrouw toe kent geen grenzen. De motivatie hierachter kan misschien gevonden worden in het verleden van hun relatie die alles behalve harmonieus verliep.
Voor het eerst in de verhalen van Grunberg lijkt er dan ook sprake te zijn van een dwingende psychologische ontwikkeling van de protagonist. Het verhaal wordt niet chronologisch verteld maar aan het einde van het verhaal blijkt alle informatie wel in een groter verband te passen. In De Asielzoeker gebeuren dingen niet zomaar. Dingen hebben een rede (hoe absurd soms ook). Voor het stel in Götingen woonde, woonde het in Eilat (Israël) alwaar “De Vogel” onderzoek deed naar dieren in de woestijn. Christian was “De Vogel” meer uit gemakzucht dan uit passie naar Eilat gevolgd en verdeed zijn tijd met niets meer of minder dan het brengen van bordeelbezoeken. Van intimiteit was tussen Christian en De Vogel op dat moment al vier jaar geen sprake meer. Christian Beck had niet lang voor zijn vertrek naar Eilat het schrijversschap (korte verhalen over de zelfkant van de maatschappij) aan de wilgen gehangen. Het stoppen met schrijven had niet zozeer met zijn vrouw of Eilat te maken maar eerder met de bron van zijn creativiteit.
“Daarom had hij besloten het schrijven te laten voor wat het was. Christian Beck was intelligent genoeg om gevaarlijk te kunnen zijn, dat wist hij van zich zelf […] ook getalenteerde duisternis blijft duisternis, ik wil niemand met die duisternis vergiftigen.”
Ondanks dat Christian Beck een punt achter zijn schrijvers carrière heeft gezet, blijft de duisternis hem achtervolgen. Tijdens een van zijn vele bordeelbezoeken raakt hij de controle over zichzelf kwijt en steekt een prostituee een oog uit. Als Beck bij de politie zijn straf opeist, wordt hem vriendelijk doch dringend verzocht het land te verlaten in plaats van de “verdiende” gevangenisstraf uit te zitten. Dit is waarom “De Vogel” en Christan Beck in Götenberg zijn gaan wonen. Dit is waarom Christian Beck als vertaler van gebruiksaanwijzingen werkt. Dit is waarom Christan Beck (naar aanleiding van een opnieuw gepubliceerd kort verhaal) door de media in een kwaad daglicht wordt gesteld.
In De Asielzoeker beschrijft Arnold Grunberg een ex- schrijver die zijn vriendin aan kanker verliest en zichzelf daarvan de schuld geeft. Een van het begin tot het eind boeiende roman die naast vele komische aspecten ook ontroert. De grote kracht van het boek is gelegen in de tedere manier waarop Grunberg de liefde van de cynische Christian Beck voor zijn aftakelende vrouw beschrijft zonder zijn gevoel voor slapstick te verliezen. Een geslaagde spagaat al vond ik het plot waarin een terroristische aanslag en de oververhitte discussie in de media er aan de haren bij gesleept wordt wat mager.
