In de huid van een ander
Een ‘zeer praktische handleiding’ heet op de achterflap de nieuwe bundel van romancier, essayist en dichter Tomas Lieske. En nog wel een die ‘laat zien hoe het ultieme ook voor u binnen handbereik komt’. Enigszins dubieuze aanprijzing op het eerste gezicht, maar op het tweede toch ook weer niet zo erg ver af van de waarheid. De lezer die zoekt naar therapeutische verlichting of duidelijke antwoorden die het leven er eenvoudiger op maken, komt goddank bedrogen uit. Dit boek toont niet hoe men een beter mens kan worden. Dit boek laat zien hoe het mogelijk is een ander mens te worden. Of een ander dier, waarom ook niet. Want Lieske wendt zijn woorden aan om zich te verplaatsen, in de meest letterlijke zin die taal toestaat, en probeert onderweg enig zicht te geven op het procédé dat dit mogelijk maakt. Het duidelijkst lijkt het gedicht ‘Hoe in de huid van een ander te kruipen’ de formule aan de lezer te willen overdragen. Hierin worden ‘de’ drie manieren beschreven: de gewelddadige manier, de goddelijke manier en de derde manier. Om te beginnen:
De eerste manier is iemand omzichtig benaderen.
Zijn geest bezetten. Onwennig
en stram in het begin, maar snel
voel je de kwaliteit van de spieren, je went
aan de wijze waarop de gewrichten buigen.
Je probeert de inwendige kraantjes.
Maar het blijft geweld. De geest van de gastheer
dient verdoofd en knock-out geslagen te worden.
Deze methode doet denken aan ‘Invasion of the Body Snatchers’, en is eigenlijk wat te rigoureus, omdat er van de ander op deze manier te weinig overblijft. Het heeft meer weg van een vijandige overname dan van een geslaagde poging zich in een ander te verplaatsen. Er is een subtielere manier, die helaas niet voor menselijke wezens is weggelegd:
De tweede manier, die van de goddelijke wezens,
berust op het vermogen elke gedaante aan te nemen
die denkbaar is. Dat is het hoge
goochelen, dat is mimesis pur sang.
Je imiteert van de ander zijn verende passen,
de onverwachte grijns, de Haagse glijders in de stem,
het nerveuze schrappen van nagels, het ijdele deuken
van de haren, het quasi-onverschillige restau-gedrag.
De ander weet niets van jouw kunstwerk, draaft
zijn eigen leven, terwijl jij zijn vrouw opdraagt
een voor een, tot trillens toe, en als voor het eerst ?
Met deze methode kan een god zich wel in Lieske verplaatsten, zoals dat overigens een gedicht eerder, in ‘Ontdekken dat je te laat bent’, ook gebeurt, maar Lieske noch zijn lezer zal op deze manier in de huid van een ander belanden. Maar, ten slotte:
Er is nog een derde manier, een waarbij je daverend
al zijn doen en denken beschrijft, woord voor woord verovert.
Lieske opteert in Hoe je geliefde te herkennen voor deze derde weg: de weg van de dichter. En zo lukt het hem met menselijke precisie te schrijven over zichzelf en alle anderen. Over de schoonheid van het vrouwelijke, de broosheid van geluk, de breekbare eierschaal van familie en de verantwoordelijkheid van wie deze schaal moet dragen. Over de wrangtedere moedergevoelens van een merrie, de wanhoop van een horlogemaker, de wereldwijze ethiek van kardinaal Simonis. Met woorden die tintelen omdat ze precies op de goede plek terecht zijn gekomen, in regels die zich om en om en om laten keren zonder te gaan vervelen. In alle toonaarden vult Lieske wat hij aanraakt met leven, en het leven met Lieske. Zo verovert hij woord voor woord, daverend.
Tomas Lieske
Hoe je geliefde te herkennen
Querido, 2006
50 pagina’s, € 16,95
Thomas Möhlmann, eerder gepubliceerd in: poëzietijdschrift Awater, winter 2007, jaargang 6, nummer 1. Enkele maanden later nam Tomas Lieske voor Hoe je geliefde te herkennen de VSB Poëzieprijs 2007 in ontvangst. Afgelopen maand bevatte Vrij Nederland een profielbijlage van de Republiek der Letteren, geheel gewijd aan de poëzie en het proza van Lieske zie: http://www.vn.nl/Opinie/DiscussiesEnFora/ArtikelDiscussieforum/WatVindtUVanDeProfielbijlageOverTomasLieske.htm