Nijhoff, Spoon River Anthologie, muziek, liefde en de dood
Vertaling van poëzie door de dichter die de belangrijkste vertaalprijs zijn naam gaf: Martinus Nijhoff. Een reeks die werd voorgedragen door Georgette Hagedoorn. In wat nu volgt wordt een exposé gegeven van een gedichtenreeks waar nog niet al teveel over bekend is. Omdat er altijd te weinig wordt geschreven over Martinus Nijhoff wil ik een aantal vragen stellen die ik de komende tijd speurend op het internet en in het antiquariaat zal trachten te beantwoorden. Antwoorden en ook vragen van wie dit leest, zijn meer dan welkom.
In de Verzamelde Gedichten (1990) van Martinus Nijhoff staat achterin reeks verzen die om meerdere redenen interessant zijn. Het gaat om Nijhoff’s vertaling van een twaalftal gedichten van de Amerikaanse dichter Edgar Lee Masters. De gedichten komen uit de bundel Spoon River anthologie, uitgegeven in New York in 1940.
In de eerste plaats is de datering interessant. ‘Waarschijnlijk 1952’ vermelden de tekstverzorgers Van den Akker en Dorleyn. Het zijn de laatste gedichten in dit verzameld werk, Nijhoff overleed op 26 januari 1953. Wellicht was het werk aan deze gedichten het laatste wat hij deed. ‘Nijhoff heeft de vertalingen gemaakt voor het voordrachtsprogramma van Georgette Hagedoorn.’ Melden de editeurs ook nog. Dat is nog een reden om meer over de reeks te willen weten. Een voordrachtsprogramma?
In het Verzameld Werk (1982), door Gerrit Borgers en Gerrit Kamphuis bezorgd, komen we al meer te weten. ‘Deze vertalingen werden afgedrukt in de volgorde, die het voordrachtsprogramma van mevrouw Georgette Nijhoff-Hagedoorn,, waarvoor ze geschreven zijn, aangeeft. Ik ontleen aan dit programma, zoals het op de Nijhoff-herdenking van 25 april 1963 te ‘s –Gravenhage werd uitgevoerd, de volgende inleidende passage van Jacques den Haan: “Edgar Lee Masters (1868-1950) beschreef in zijn Spoon River Anthologie de geheimen van een Amerikaans stadje met de gefingeerde naam Spoon River. Van afgunst, machtswellust, verborgen misdaad, erotiek, maar ook van de liefde der eenvoudigen vertelt hij op originele wijze in de vorm van grafschriften in vrije verzen…”
‘De Spoon River Anthology van deze Amerikaanse dichter verscheen in 1914 in het weekblad Reedy’s Mirror. Zie de boekuitgave, ‘illustrated by Oliver Herford, London, TWerner Laurie Ltd., 8 Essex Street. Strand, ongedateerd. Nijhoff vertaalde elf van deze grafschriften, benevens het inleidende gedicht 'Het gras op de heuvel' (The Hill) Zij zijn postuum verschenen in 'Maatstaf, II,' 1954/’55, 164-171. Een handschrift of typograaf is niet meer aanwezig. Hij kende het werk van Lee Masters reeds in maart 1926; Zie Verzameld Werk, II, 292.
Het recht van voordracht dezer gedichten is uitsluitend voorbehouden aan mevrouw Georgette Nijhoff-Hagedoorn.’
Dit alles opent een kleine wereld die ik graag eens nader zou willen leren kennen. Hoe is de vertaling van Nijhoff? Hoe is zijn keuze tot stand gekomen? Kortom hoe ziet de bundel Spoon River Anthology er uit. Zijn tijdschrift publicatie en boekuitgave nog na te speuren? Een boekuitgave des te interessanter is daar hij geïllustreerd blijkt. Daarnaast hebben we toegang tot de vertalingen middels een heel andere uitvoering: de voordracht ‘uitsluitend voorbehouden aan mevrouw Georgette Nijhoff-Hagedoorn’. Hoe was die voordracht, zijn daar opnames van te vinden? Ik wist dat Nijhoff en Hagedoorn een relatie hadden, maar niet dat ze getrouwd waren. En is die voorbehouding dan ook testamentair vastgelegd? En waarom? Zijn er meer Nederlandse vertalingen van deze bundel. Complete misschien. Heeft Nijhoff gecorrespondeerd met Edgar Lee Masters? Kunnen we erachter komen waarom juist deze reeks werd voorgedragen op de herdenking?
Waarom interesseert die reeks mij eigenlijk? Misschien door Jones in het openingsgedicht:
[…]
Waar is Jones, de oude straatmuzikant
die, spelend met het leven, negentig werd,
door sneeuwstormen liep met een open hemd,
dronk, zwierde, en om niets en niemendal gaf,
niet om geld, niet om liefde, niet om de hemel?
Hoor, hij mompelt in zijn slaap over hoe ze vroeger visten,
en wat Abraham Lincoln heeft gezegd
jaren geleden te Springfield.
Ja om Jones, maar nog om meer. Nu zal ik eerst eens zien of op het internet, voor de lezer, meer van deze gedichten te vinden zijn.
Vondsten en vragen graag naar: redactie@literairnederland.nl
MH