Recensie door Patrick Bassant
Uitgeverij Meulenhoff is in zeer korte tijd het overgrote deel van zijn auteurs kwijtgeraakt. Dat schijnt te maken te hebben gehad met schaalvergroting, winstmaximalisering en doelgroepoptimalisering; begrippen waar een fatsoenlijk schrijver van op de vlucht slaat. Niet iedere auteur kan schrijven over moestuinen en niet iedere hovenier is een literair wonder. Dat kan je niemand verwijten. Meulenhoff heeft het zwaar te verduren gehad. Voor de lezer is het natuurlijk wel erg interessant om te zien wat deze uitgeverij gaat doen aan de leegloop. Hoe slaat Meulenhoff terug, en gebeurt dat overtuigend? Is de huidige opdruk ‘Meulenhoff literair’ geloofwaardig
Jeroen Theunissen debuteerde in 2004 (in het boek staat 2003) met de roman De onzichtbare, later dit jaar verschijnt de dichtbundel Thuisverlangen. In 2003 was hij writer in residence van het Belgische literaire tijdschrift yang, en vanaf begin dit jaar ook redactielid. Een veelbelovend cv, want yang steekt met kop en schouders boven de andere Nederlandstalige tijdschriften uit, vooral op experimenteel vlak en internationale oriëntatie. Dat de redactie een schrijver die nog niet eens gedebuteerd heeft, writer in residence liet worden, is een keurmerk van jewelste.
Goed, De onzichtbare dus. Klopt het keurmerk? De afloop van het verhaal wordt gelijk aan het begin verklapt: De hoofdpersoon Herbert Danigs ‘is op weg naar wat zijn woning zijn lief zijn verloofde zijn vrouw zal worden. Hij zal van haar gaan houden en uiteindelijk loopt het verkeerd af zonder veel woorden: hij brengt haar om. En daarna zichzelf.’ Goed, dat scheelt mij weer het maken van een samenvatting. Het boek leest net zo pretentieloos weg als dit citaat klinkt. Aanvankelijk grinnik je om het rake beeld dat Theunissen schetst van matig-ambitieuze dertigers (kalend, witte sportsokken, ‘multiculturele avonden vol zang, dans, gezelligheid en een bezinnend woord’), maar langzamerhand wordt het verhaal steeds dreigender. En dat is niet door de gebeurtenissen, want die zijn niet zo grimmig.
De hoofdpersoon haalt dozen met rommeltjes van vroeger uit de kelder als zijn vrouw op zakenreis is, zij bezoekt een Dalí-tentoonstelling in Spanje, hij gaat nog eens een stukje joggen door de buurt. Het is iets in de manier van vertellen die maakt dat je voorzichtig begint te huiveren. Middels doeltreffende stilistische ingrijpen bereikt Theunissen dat je heel langzaam merkt dat de hoofdpersoon doordraait. Het terloops melden van stemmen in Herberts hoofd, een tussenstukje over zijn vrouw die in het buitenland lijkt te voelen dat er iets aan het misgaan is, een ik-verteller die geheimzinnige dingen rond het huis uitspookt. Of misschien wel het regelmatig vermelden dat alles zo ‘heel gewoon’ is bij deze twee mensen. De onzichtbare uit de titel kan op veel manieren worden gelezen, zoals het ongeboren kind, de ik-verteller, maar ook als de naderende psychose.
Een schrijver die zonder veel sensatie een verhaal kan vertellen waar je het toch koud van krijgt, verstaat zijn vak. Dat neemt echter niet weg dat ik uitkijk naar een boek van Theunissen waarin hij probeert zijn vakmanschap aan te wenden voor iets groters, een belangrijker thema dan twee ontzettend gewone mensen.
Overigens: een vriend van vroeger wint de loterij en vertrekt naar Thailand om zich te laten verwennen door kleine jongetjes en een geslachtsziekte op te lopen. In dit portret van gewone Vlaamse mensen ontkomt de auteur er niet aan het thema kinderseks aan te snijden. Weliswaar met een knipoog naar Houellebecq, die zich een voorstander van sekstoerisme heeft getoond, maar toch. Marc Dutroux heeft diepe wonden geslagen.
