Recensie door Juliette van Wersch
De titel van dit boek is perfect vertaald, want hij dekt volledig de lading van dit boek. De originele titel Banvard’s Folly, Thirteen Tales of Renowned Obscurity, Famous Anonymity, and Rotten Luck (onthoud dit, want u zult het nodig hebben), verwijst naar het eerste van de dertien verhalen.
‘John Banvards leven is de volmaaktst denkbare concretisering van wat verlies betekent. In de jaren vijftig van de negentiende eeuw was Banvard de beroemdste levende schilder ter wereld en wellicht de eerste schilder in de geschiedenis doe ook miljonair was. […] Vijfendertig jaar later werd dezelfde man te ruste gelegd in een armengraf…’
Ziehier een van de meest wonderlijke en schrijnende voorbeelden van miskend talent in onze wereldgeschiedenis. Banvard was namelijk op het idee gekomen om een portret van de Mississippi in haar geheel te schilderen en als een diorama (uitvinding van Daguerre, u kent hem wel, van de uitvinding van de fotografie), een panorama van bewegende linnen panelen aan publiek te tonen, terwijl hij daarbij live een reisverslag of verhaal deed. Hij was een groot animator, schreef toneelstukken, verzamelde Egyptische kunstvoorwerpen en bouwde een kasteeltje om in te wonen. Zijn succes kon niet op. Maar entertainment groeide en opgedreven door de concurrentie stortte Banvard zich in steeds grotere projecten (zoals een museum en theater) die hij financieel niet op orde had. Hij kon het niet meer bolwerken en schuldeisers stonden dagelijks op de stoep. Alles moest verkocht worden, het museum, het kasteel, al zijn bezit. Hij was bankroet tot op het bot en alles wat hij nog probeerde te ondernemen, zoals een panoramavoorstelling met special effects, werd een flop. Arm moest hij bij zijn familie wonen, tot de dood erop volgde.
In Miskend talent heeft Paul Collins nog twaalf van dit soort verhalen over zero’s die hero’s werden en die weer als zero’s eindigden of onterecht vergeten werden, samengebracht. In zeer prettig leesbare stijl doet hij verslag van ontdekkingen die uit bedrog, gekte, overmoed, jaloezie, of absolute genialiteit zijn gedaan, of door een mix daarvan. Of het nu genieën of charlatans waren, de ideeën van de besproken personen waren ongewoon en hebben voor vooruitgang, ontwikkeling of beweging in de negentiende-eeuwse maatschappij gezorgd. Een eeuw waar veel gebeurde op het gebied van wetenschap en kunsten. Vreemd genoeg zijn hun verhalen onder het stof verdwenen. Hoe snel kan de mens vergeten? Van geen van de personen in dit boek heb ik ooit iets gehoord of gelezen. Zijn het de nog fantastischer ontdekkingen die sindsdien gedaan zijn die ze overschaduwd hebben?
Zo is er nog het verhaal van de slome jongeman William (what’s in a name?) Ireland die als luie klerk zich verveelde en Shakespeare’s handschrift ging vervalsen. Dat veranderde zijn en zijn vaders leven compleet. In Het gat van Symmes lezen we over de filosoof John Cleves Symmes die stelde dat de aarde hol en aan de binnenkant bewoonbaar was. Jean François Sudre ontwikkelde een universele muziektaal, waarmee hij door middel van overzetting van letters naar muzieknoten, met muziek kon ‘spreken’. Thomas Dick was overtuigd van buitenaards leven, en besteedde zijn leven aan dit aan te tonen; Augustus Pleasonton ontdekte de helende en groeibevorderende effecten van blauw licht; en Alfred Beach bouwde zonder vergunningen en zonder dat iemand het doorhad een pneumatische ondergronds vervoersysteem.
In deze verhalen wordt samengevat wat een vreemd wezen de mens is, met zijn gave en scherpe geniale kanten en zijn geslepen en rafelige gestoorde kanten. Na het lezen van dit boek wacht verlichting en verwarring tegelijkertijd. De mens is het enige levende wezen die zichzelf en elkaar zo gek kunnen maken. Dank Collins, voor dit geniale boek.
Het boek is in het Nederlands niet meer verkrijgbaar. Maar voor wie er geen moeite mee heeft de tekst in het Engels te lezen is, Banvard’s Folly, Thirteen Tales of Renowned Obscurity, Famous Anonymity, and Rotten Luck nog leverbaar.
